KWAS SIARKOWY (H2SO4): WŁAŚCIWOŚCI, STRUKTURA I ZASTOSOWANIA - CHEMIA - 2025

Kwas siarkowy (H ₂ SO ₄₎ jest cieczą oleistą, bezbarwną związek chemiczny, rozpuszczalny w wodzie, uwalnianie ciepła i korozję metali i tkanin. W kontakcie z nim zwęgla drewno i większość materii organicznej, ale jest mało prawdopodobne, aby spowodował pożar.

Kwas siarkowy jest prawdopodobnie najważniejszym ze wszystkich ciężkich chemikaliów przemysłowych, a jego zużycie było wielokrotnie cytowane jako wskaźnik ogólnego stanu gospodarki danego kraju.

Kwas siarkowy ekstra czysty 96%

Długotrwałe narażenie na niskie stężenia lub krótkotrwałe narażenie na wysokie stężenia może powodować niekorzystne skutki zdrowotne. Zdecydowanie najważniejszym zastosowaniem kwasu siarkowego jest przemysł nawozów fosforowych.

Inne ważne zastosowania to rafinacja ropy naftowej, produkcja pigmentów, wytrawianie stali, wydobywanie metali nieżelaznych oraz produkcja materiałów wybuchowych, detergentów, tworzyw sztucznych, sztucznych włókien i produktów farmaceutycznych.

Vitriol, poprzednik kwasu siarkowego

W średniowiecznej Europie kwas siarkowy był przez alchemików znany jako witriol, olej witriolowy lub likier witriolowy. Uważano go za najważniejszą substancję chemiczną i próbowano go wykorzystać jako kamień filozoficzny.

Formuła szkieletowa kwasu siarkowego

Już Sumerowie mieli listę różnych rodzajów witrioli. Ponadto Galen, grecki lekarz Dioscorides i Pliniusz Starszy podnieśli jej medyczne zastosowanie.

Po lewej: „Alchemik w poszukiwaniu kamienia filozoficznego” Josepha Wrighta, 1771 r. / Po prawej: figura anagramowa przedstawiająca witriol, zgodnie z mottem alchemika „Visit interiora terrae; rectifying invenies occultum lapidem ”(„ Odwiedź wewnętrzne części ziemi, rektyfikując znajdziesz ukryty kamień ”). Stolzius von Stolzembuirg, Theatrum Chymicum, 1614

W hellenistycznych pracach alchemicznych wspominano już o metalurgicznych zastosowaniach substancji witriolicznych. Vitriol odnosi się do grupy szklistych minerałów, z których można uzyskać kwas siarkowy.

Formuła

-Formuła : H ₂ SO ₄

-Numer CAS : 7664-93-9

Struktura chemiczna

W 2D

Kwas Siarkowy

W 3D

Kwas siarkowy / kulkowy model molekularny

Kwas siarkowy / Molekularny model sfer

cechy

Fizyczne i chemiczne właściwości

Kwas siarkowy należy do reaktywnej grupy silnych kwasów utleniających.

Reakcje z powietrzem i wodą

- Reakcja z wodą jest znikoma, chyba że kwasowość przekracza 80-90%, wtedy ciepło hydrolizy jest ekstremalne, może powodować poważne oparzenia.

Zapalność

- Silne kwasy utleniające są generalnie niepalne. Mogą przyspieszać spalanie innych materiałów, dostarczając tlen do miejsca spalania.

- Jednak kwas siarkowy jest wysoce reaktywny i może zapalić drobno rozdrobnione materiały palne w kontakcie z nimi.

- Po podgrzaniu wydziela silnie toksyczne opary.

- Jest wybuchowy lub niekompatybilny z wieloma różnymi substancjami.

- Może ulegać gwałtownym zmianom chemicznym w wysokich temperaturach i ciśnieniu.

- Może gwałtownie reagować z wodą.

Reaktywność

- Kwas siarkowy jest silnie kwaśny.

- Reaguje gwałtownie z pentafluorkiem bromu.

- Wybucha z para-nitrotoluenem w 80 ° C

- Wybuch następuje, gdy stężony kwas siarkowy miesza się z krystalicznym nadmanganianem potasu w pojemniku zawierającym wilgoć. Powstaje heptoksyd manganu, który eksploduje w temperaturze 70 ° C.

- Mieszanina akrylonitrylu ze stężonym kwasem siarkowym musi być dobrze schłodzona, w przeciwnym razie nastąpi gwałtowna reakcja egzotermiczna.

- Wzrost temperatury i ciśnienia po zmieszaniu kwasu siarkowego (96%) w równych porcjach z dowolną z następujących substancji: acetonitryl, akroleina, 2-aminoetanol, wodorotlenek amonu (28%), anilina, aldehyd n-masłowy , kwas chlorosulfonowy, etylenodiamina, etylenoimina, epichlorohydryna, cyjanohydryna etylenu, kwas solny (36%), kwas fluorowodorowy (48,7%), tlenek propylenu, wodorotlenek sodu, monomer styrenu.

- Kwas siarkowy (stężony) jest wyjątkowo niebezpieczny w kontakcie z węglikami, bromianami, chloranami, materiałami gruntującymi, pikrynianami i sproszkowanymi metalami.

- Może wywoływać gwałtowną polimeryzację chlorku allilu i reaguje egzotermicznie z podchlorynem sodu, tworząc gazowy chlor.

- Przez zmieszanie kwasu chlorosiarkowego i 98% kwasu siarkowego otrzymuje się HCl.

Toksyczność

- Kwas siarkowy działa żrąco na wszystkie tkanki ciała. Wdychanie oparów może spowodować poważne uszkodzenie płuc. Kontakt z oczami może spowodować całkowitą utratę wzroku. Kontakt ze skórą może spowodować ciężką martwicę.

- Spożycie kwasu siarkowego w ilości od 1 łyżeczki do pół uncji skoncentrowanej substancji chemicznej może być śmiertelne dla osoby dorosłej. Nawet kilka kropli może być śmiertelne, jeśli kwas dostanie się do tchawicy.

- Przewlekłe narażenie może powodować zapalenie tchawicy i oskrzeli, zapalenie jamy ustnej, zapalenie spojówek i zapalenie żołądka. Może wystąpić perforacja żołądka i zapalenie otrzewnej, po których może nastąpić zapaść krążeniowa. Szok krążeniowy jest często bezpośrednią przyczyną śmierci.

- Osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, przewodu pokarmowego lub układu nerwowego oraz z wszelkimi chorobami oczu i skóry są narażone na większe ryzyko.

Aplikacje

- Kwas siarkowy to jedna z najpowszechniej stosowanych chemikaliów przemysłowych na świecie. Ale większość jego zastosowań można uznać za pośrednie, uczestnicząc raczej jako odczynnik niż składnik.

- Większość kwasu siarkowego kończy się jako kwas odpadowy przy produkcji innych związków lub jako pewnego rodzaju pozostałość siarczanowa.

- Wiele produktów zawiera siarkę lub kwas siarkowy, ale prawie wszystkie z nich to specjalne produkty o małej objętości.

- Około 19% kwasu siarkowego wyprodukowanego w 2014 r. Zostało zużytych w około dwudziestu procesach chemicznych, a reszta została wykorzystana do wielu różnych zastosowań przemysłowych i technicznych.

- Wzrost zapotrzebowania na kwas siarkowy na świecie w malejącej kolejności wynika z produkcji: kwasu fosforowego, dwutlenku tytanu, kwasu fluorowodorowego, siarczanu amonu oraz w przetwórstwie uranu i zastosowaniach metalurgicznych.

Pośredni

- Największym konsumentem kwasu siarkowego jest zdecydowanie przemysł nawozowy. Stanowiło to nieco ponad 58% całkowitej światowej konsumpcji w 2014 r. Jednak oczekuje się, że udział ten spadnie do około 56% do 2019 r., Głównie w wyniku wyższego wzrostu innych zastosowań chemicznych i przemysłowych.

- Głównym rynkiem zbytu dla kwasu siarkowego jest produkcja fosforanowych materiałów nawozowych, zwłaszcza kwasu fosforowego. Jest również używany do produkcji materiałów nawozowych, takich jak superfosfat potrójny oraz fosforany mono- i dwuamonowe. Mniejsze ilości są wykorzystywane do produkcji superfosfatu i siarczanu amonu.

- W innych zastosowaniach przemysłowych znaczne ilości kwasu siarkowego są wykorzystywane jako ośrodek reakcji odwadniania kwasu, w chemii organicznej i procesach petrochemicznych obejmujących reakcje, takie jak nitrowanie, kondensacja i odwadnianie, a także w rafinacji ropa naftowa, gdzie jest wykorzystywana do rafinacji, alkilowania i oczyszczania surowych destylatów.

- W przemyśle chemii nieorganicznej wyróżnia się jego wykorzystanie do produkcji pigmentów TiO2, kwasu solnego i kwasu fluorowodorowego.

- W przemyśle metalurgicznym kwas siarkowy jest używany do wytrawiania stali, ługowania rud miedzi, uranu i wanadu w hydrometalurgicznej obróbce minerałów oraz do przygotowania kąpieli elektrolitycznych do oczyszczania i galwanizacji Metale nieżelazne.

- Niektóre procesy produkcji pulpy drzewnej w przemyśle papierniczym, przy produkcji niektórych tekstyliów, przy produkcji włókien chemicznych i przy garbowaniu skór również wymagają kwasu siarkowego.

Bezpośredni

- Prawdopodobnie największym zastosowaniem kwasu siarkowego, w którym siarka jest dodawana do produktu końcowego, jest proces organicznego sulfonowania, zwłaszcza do produkcji detergentów.

- Sulfonowanie odgrywa również ważną rolę w otrzymywaniu innych organicznych chemikaliów i drobnych farmaceutyków.

- Akumulatory kwasowo-ołowiowe są jednymi z najpopularniejszych produktów konsumenckich zawierających kwas siarkowy, stanowiąc jedynie niewielki ułamek całkowitego zużycia kwasu siarkowego.

- W określonych warunkach kwas siarkowy jest stosowany bezpośrednio w rolnictwie do rekultywacji gleb silnie zasadowych, takich jak te występujące w pustynnych regionach zachodnich Stanów Zjednoczonych. Jednak zastosowanie to nie jest bardzo ważne ze względu na całkowitą objętość użytego kwasu siarkowego.

Rozwój przemysłu kwasu siarkowego

Proces Vitriol

kryształy siarczanu miedzi (II), które tworzą niebieski witriol

Najstarszą metodą otrzymywania kwasu siarkowego jest tak zwany „proces witriolowy”, polegający na termicznym rozkładzie witrioli, czyli różnego rodzaju siarczanów pochodzenia naturalnego.

Perscy alchemicy, Jābir ibn Hayyān (znany również jako Geber, 721 - 815), Razi (865 - 925) i Jamal Din al-Watwat (AD 1318), umieścili witriol na swoich listach klasyfikacji minerałów.

Pierwsza wzmianka o „procesie witriolu” pojawia się w pismach Jabira ibn Hayyana. Następnie alchemicy Święty Albert Wielki i Basilius Valentinus opisali ten proces bardziej szczegółowo. Jako surowce zastosowano ałun i chalkantyt (witriol niebieski).

Pod koniec średniowiecza kwas siarkowy pozyskiwano w niewielkich ilościach w szklanych pojemnikach, w których w wilgotnym środowisku spalano siarkę z saletrą.

Proces witriolu był stosowany na skalę przemysłową od XVI wieku ze względu na większe zapotrzebowanie na kwas siarkowy.

Vitriol z Nordhausen

Produkcja skupiała się w niemieckim mieście Nordhausen (dlatego witriol zaczęto nazywać „witriolem Nordhausen”), gdzie stosowano siarczan żelaza (II) (witriol zielony, FeSO ₄ - 7H ₂ O) jako surowiec, który został podgrzany, a powstały trójtlenek siarki został zmieszany z wodą w celu uzyskania kwasu siarkowego (olej witriolu).

Proces prowadzono w galerach, z których niektóre miały kilka poziomów równolegle, aby uzyskać większe ilości oleju witriolowego.

Kambuz używany do produkcji witriolu

Lead Chambers

W XVIII wieku opracowano bardziej ekonomiczny proces produkcji kwasu siarkowego, zwany „procesem w komorze ołowianej”.

Do tego czasu maksymalne stężenie otrzymanego kwasu wynosiło 78%, natomiast przy „procesie witriolu” otrzymywano stężony kwas i oleum, więc metoda ta była nadal stosowana w niektórych sektorach przemysłu, aż do pojawienia się „procesu kontakt ”z 1870 r., dzięki któremu stężony kwas można było uzyskać taniej.

Oleum lub dymiący kwas siarkowy (CAS: 8014-95-7) jest roztworem o oleistej konsystencji i ciemnobrązowej barwie, o zmiennym składzie trójtlenku siarki i kwasu siarkowego, co można opisać wzorem H ₂ SO ₄ . xSO ₃ (gdzie x oznacza wolną zawartość molową tlenku siarki (VI)). Wartość x równa 1 daje wzór empiryczny H ₂ S ₂ O ₇ , który odpowiada kwasowi disiarkowemu (lub kwasowi pirosiarkowemu).

Proces

Proces w komorze ołowianej był metodą przemysłową stosowaną do produkcji kwasu siarkowego w dużych ilościach, zanim został on zastąpiony przez „proces kontaktowy”.

W 1746 roku w Birmingham w Anglii John Roebuck zaczął produkować kwas siarkowy w komorach wyłożonych ołowiem, które były mocniejsze i tańsze niż wcześniej używane szklane pojemniki i mogły być znacznie większe.

Dwutlenek siarki (ze spalania siarki elementarnej lub minerałów metalicznych zawierających siarkę, takich jak piryt) wprowadzano wraz z parą wodną i tlenkiem azotu w dużych komorach wyłożonych blachami ołowianymi.

Dwutlenek siarki i dwutlenek azotu rozpuściły się i w ciągu około 30 minut dwutlenek siarki został utleniony do kwasu siarkowego.

Pozwoliło to na efektywne uprzemysłowienie produkcji kwasu siarkowego i przy różnych udoskonaleniach proces ten przez blisko dwa stulecia pozostawał standardową metodą produkcji.

W 1793 roku Clemente i Desormes osiągnęli lepsze wyniki, wprowadzając dodatkowe powietrze do procesu komory ołowianej.

W 1827 roku Gay-Lussac wprowadził metodę pochłaniania tlenków azotu z gazów odlotowych w komorze ołowianej.

W 1859 roku Glover opracował metodę odzyskiwania tlenków azotu z nowo powstałego kwasu poprzez odpędzanie gorącymi gazami, co umożliwiło ciągłe prowadzenie procesu katalizy tlenkiem azotu.

W 1923 roku Petersen wprowadził ulepszony proces budowy wieży, który pozwolił mu konkurować z procesem kontaktowym aż do lat 50.

Proces komorowy stał się tak solidny, że w 1946 r. Nadal stanowił 25% światowej produkcji kwasu siarkowego.

Bieżąca produkcja: proces kontaktu

Proces kontaktowy jest obecnie stosowaną metodą wytwarzania kwasu siarkowego w wysokich stężeniach, niezbędną w nowoczesnych procesach przemysłowych. Katalizatorem tej reakcji była platyna. Jednak obecnie preferowany jest pięciotlenek wanadu (V2O5).

W 1831 r. W Bristolu w Anglii Peregrine Phillips opatentował utlenianie dwutlenku siarki do trójtlenku siarki przy użyciu katalizatora platynowego w podwyższonych temperaturach.

Jednak adopcja jego wynalazku i intensywny rozwój procesu kontaktowego rozpoczęły się dopiero po wzroście zapotrzebowania na oleum do produkcji barwnika po około 1872 roku.

Następnie poszukiwano lepszych katalizatorów stałych oraz badano chemię i termodynamikę równowagi SO2 / SO3.

Proces kontaktu można podzielić na pięć etapów:

1. Połączenie siarki i tlenu (O2) w celu utworzenia dwutlenku siarki.
2. Oczyszczanie dwutlenku siarki na instalacji oczyszczania.
3. Dodanie nadmiaru ditlenu do dwutlenku siarki w obecności katalizatora z pięciotlenku wanadu, w temperaturze 450 ° C i ciśnieniu 1-2 atm.
4. Utworzony trójtlenek siarki dodaje się do kwasu siarkowego, który daje oleum (kwas disiarkowy).
5. Oleum jest następnie dodawane do wody w celu utworzenia silnie stężonego kwasu siarkowego.

Schemat produkcji kwasu siarkowego metodą kontaktową z wykorzystaniem pirytu jako surowca

Podstawową wadą procesów tlenków azotu (podczas procesu w komorze ołowianej) jest to, że stężenie otrzymanego kwasu siarkowego jest ograniczone do maksymalnie 70-75%, podczas gdy w procesie kontaktowym powstaje kwas stężony (98 %).

Wraz z rozwojem stosunkowo niedrogich katalizatorów wanadowych do procesu kontaktowego, w połączeniu z rosnącym zapotrzebowaniem na stężony kwas siarkowy, globalna produkcja kwasu siarkowego w zakładach przetwórstwa tlenku azotu systematycznie spadała.

Do 1980 roku w zakładach przetwórstwa tlenku azotu w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej praktycznie nie produkowano żadnego kwasu.

Proces podwójnego kontaktu

Proces podwójnego kontaktu podwójnej absorpcji (DCDA lub Double Contact Double Absorption) wprowadził ulepszenia w procesie kontaktowym do produkcji kwasu siarkowego.

W 1960 roku Bayer złożył wniosek patentowy na tzw. Proces podwójnej katalizy. Pierwsza instalacja wykorzystująca ten proces została uruchomiona w 1964 roku.

Poprzez włączenie wstępnego etapu absorpcji SO ₃ przed końcowymi etapami katalitycznymi, ulepszony proces kontaktowy pozwolił na znaczny wzrost konwersji SO ₂ , znacznie zmniejszając jego emisje do atmosfery.

Gazy kierowane są z powrotem przez końcową kolumnę absorpcyjną, uzyskując nie tylko wysoką sprawność konwersji z SO ₂ do SO ₃ (ok. 99,8%), ale także umożliwiając wytworzenie wyższego stężenia Kwas Siarkowy.

Zasadnicza różnica między tym procesem a zwykłym procesem kontaktowym polega na liczbie etapów wchłaniania.

Począwszy od lat 70-tych główne kraje uprzemysłowione wprowadziły ostrzejsze przepisy dotyczące ochrony środowiska, a proces podwójnego przejęcia stał się bardziej powszechny w nowych zakładach. Jednak konwencjonalny proces kontaktu jest nadal stosowany w wielu krajach rozwijających się o mniej rygorystycznych normach środowiskowych.

Głównym impulsem dla obecnego rozwoju procesu kontaktowego jest zwiększenie odzysku i wykorzystania dużej ilości energii wytwarzanej w procesie.

W rzeczywistości duża nowoczesna fabryka kwasu siarkowego może być postrzegana nie tylko jako fabryka chemiczna, ale także elektrociepłownia.

Surowce używane do produkcji kwasu siarkowego

Piryt

Piryt był dominującym surowcem do produkcji kwasu siarkowego do połowy XX wieku, kiedy to z procesu rafinacji ropy naftowej i oczyszczania gazu ziemnego zaczęto odzyskiwać duże ilości siarki elementarnej, stając się głównym surowcem. premia branżowa.

Dwutlenek siarki

Obecnie dwutlenek siarki pozyskiwany jest różnymi metodami, z różnych surowców.

W Stanach Zjednoczonych przemysł od początku XX wieku opiera się na pozyskiwaniu siarki elementarnej z podziemnych złóż w „procesie Frascha”.

Umiarkowanie stężony kwas siarkowy jest również wytwarzany przez ponowne zatężanie i oczyszczanie dużych ilości kwasu siarkowego otrzymywanego jako produkt uboczny innych procesów przemysłowych.

Recykling

Recykling tego kwasu jest coraz ważniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska, zwłaszcza w głównych krajach rozwiniętych.

Produkcja kwasu siarkowego na bazie siarki elementarnej i pirytu jest oczywiście stosunkowo wrażliwa na warunki rynkowe, ponieważ kwas wytwarzany z tych materiałów stanowi produkt podstawowy.

Natomiast gdy kwas siarkowy jest produktem ubocznym, wytwarzanym jako środek do usuwania odpadów z innego procesu, poziom jego wytwarzania nie jest podyktowany warunkami panującymi na rynku kwasu siarkowego, ale warunkami rynkowymi produkt podstawowy.

Efekty kliniczne

-Kwas siarkowy jest stosowany w przemyśle oraz w niektórych domowych środkach czystości, takich jak środki do czyszczenia łazienek. Jest również stosowany w bateriach.

- Celowe połknięcie, szczególnie produktów o wysokim stężeniu, może spowodować poważne obrażenia i śmierć. Te narażenia na spożycie są rzadkie w Stanach Zjednoczonych, ale są powszechne w innych częściach świata.

-Jest silnym kwasem, który powoduje uszkodzenie tkanek i koagulację białek. Działa żrąco na skórę, oczy, nos, błony śluzowe, drogi oddechowe i przewód pokarmowy lub każdą tkankę, z którą się styka.

-Ciężkość urazu zależy od koncentracji i czasu trwania kontaktu.

-Niższe narażenia (stężenia poniżej 10%) powodują jedynie podrażnienie skóry, górnych dróg oddechowych i błony śluzowej przewodu pokarmowego.

- Skutki ostrego narażenia inhalacyjnego na drogi oddechowe obejmują: podrażnienie nosa i gardła, kaszel, kichanie, odruchowy skurcz oskrzeli, duszność i obrzęk płuc. Śmierć może nastąpić w wyniku nagłego zapaści krążenia, obrzęku głośni i zajęcia dróg oddechowych lub ostrego uszkodzenia płuc.

-Spożycie kwasu siarkowego może spowodować natychmiastowy ból w nadbrzuszu, nudności, ślinienie i wymioty śluzu lub materiału krwotocznego, który wygląda jak „fusy z kawy”. Sporadycznie obserwuje się wymioty świeżą krwią.

-Spożycie stężonego kwasu siarkowego może powodować korozję przełyku, martwicę i perforację przełyku lub żołądka, zwłaszcza w odźwierniku. Sporadycznie dochodzi do uszkodzenia jelita cienkiego. Późniejsze powikłania mogą obejmować zwężenie i tworzenie przetok. Po spożyciu może rozwinąć się kwasica metaboliczna.

- Mogą wystąpić ciężkie oparzenia skóry z martwicą i bliznami. Mogą one być śmiertelne, jeśli dotknięta zostanie wystarczająco duża powierzchnia ciała.

- Oko jest szczególnie wrażliwe na uszkodzenia spowodowane korozją. Podrażnienie, łzawienie i zapalenie spojówek mogą wystąpić nawet przy niskich stężeniach kwasu siarkowego. Rozpryski z kwasem siarkowym w wysokich stężeniach powodują: oparzenia rogówki, utratę wzroku i sporadycznie perforację globu.

-Przewlekłe narażenie może być związane ze zmianami w czynności płuc, przewlekłym zapaleniem oskrzeli, zapaleniem spojówek, rozedmą płuc, częstymi infekcjami dróg oddechowych, zapaleniem żołądka, erozją szkliwa zębów i prawdopodobnie rakiem dróg oddechowych.

Bezpieczeństwo i zagrożenia

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia Globalnie Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (GHS)

Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (GHS) to system uzgodniony na szczeblu międzynarodowym, stworzony przez Organizację Narodów Zjednoczonych, mający na celu zastąpienie różnych norm klasyfikacji i etykietowania stosowanych w różnych krajach poprzez zastosowanie globalnie spójnych kryteriów (ang. Narody, 2015).

Klasy zagrożeń (i odpowiadający im rozdział GHS), normy klasyfikacji i oznakowania oraz zalecenia dotyczące kwasu siarkowego są następujące (Europejska Agencja Chemikaliów, 2017; ONZ, 2015; PubChem, 2017):

Klasy zagrożenia GHS

H303: Może działać szkodliwie po połknięciu (PubChem, 2017).

H314: Powoduje poważne oparzenia skóry i uszkodzenia oczu (PubChem, 2017).

H318: Powoduje poważne uszkodzenie oczu (PubChem, 2017).

H330: śmiertelne przez wdychanie (PubChem, 2017).

H370: Powoduje uszkodzenie narządów (PubChem, 2017).

H372: Powoduje uszkodzenie narządów poprzez długotrwałe lub powtarzane narażenie (PubChem, 2017).

H402: Działa szkodliwie na organizmy wodne (PubChem, 2017).

Kody zwrotów wskazujących środki ostrożności

P260, P264, P270, P271, P273, P280, P284, P301 + P330 + P331, P303 + P361 + P353, P304 + P340, P305 + P351 + P338, P307 + P311, P310, P312, P314, P320, P321, P363, P403 + P233, P405 i P501 (PubChem, 2017).

Bibliografia

1. Arribas, H. (2012) Schemat produkcji kwasu siarkowego metodą kontaktową z wykorzystaniem pirytu jako surowca. Odzyskany z wikipedia.org.
2. Podręcznik ekonomii chemicznej, (2017). Kwas Siarkowy. Odzyskany z ihs.com.
3. Podręcznik ekonomii chemicznej, (2017) Światowe zużycie kwasu siarkowego - 2013. Odzyskany z ihs.com.
4. ChemIDplus (2017). Struktura 3D 7664-93-9 - Kwas siarkowy Odzyskany z: chem.nlm.nih.gov.
5. Codici Ashburnhamiani (1166). Portret «Gebera» z XV wieku. Laurenziana Medicea Library. Odzyskany z wikipedia.org.
6. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA), (2017). Podsumowanie klasyfikacji i oznakowania. Klasyfikacja zharmonizowana - załącznik VI do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 (rozporządzenie CLP).
7. Bank danych o substancjach niebezpiecznych (HSDB). TOXNET. (2017). Kwas Siarkowy. Bethesda, MD, UE: National Library of Medicine. Odzyskany z: toxnet.nlm.nih.gov.
8. Leyo (2007) Szkieletowy wzór kwasu siarkowego. Odzyskany z: commons.wikimedia.org.
9. Liebig's Extract of Meat Company (1929) Albertus Magnus, Chimistes Celebres. Odzyskane z: wikipedia.org.
10. Müller, H. (2000). Kwas siarkowy i trójtlenek siarki. W Encyklopedii chemii przemysłowej Ullmanna. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA. Dostępne pod adresem: doi.org.
11. Organizacja Narodów Zjednoczonych (2015). Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (GHS), wydanie szóste poprawione. Nowy Jork, UE: publikacja ONZ. Odzyskany z: unece.org.
12. Narodowe Centrum Informacji Biotechnologicznej. Baza danych PubChem Compound, (2017). Kwas siarkowy - struktura PubChem. Bethesda, MD, UE: National Library of Medicine. Odzyskany z: pubchem.ncbi.nlm.nih.gov.
13. Narodowe Centrum Informacji Biotechnologicznej. Baza danych PubChem Compound, (2017). Kwas Siarkowy. Bethesda, MD, UE: National Library of Medicine. Odzyskany z: pubchem.ncbi.nlm.nih.gov.
14. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). CAMEO Chemicals. (2017). Arkusz danych chemicznych. Zużyty kwas siarkowy. Silver Spring, MD. UE; Odzyskany z: cameochemicals.noaa.gov.
15. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). CAMEO Chemicals. (2017). Arkusz danych chemicznych. Kwas Siarkowy. Silver Spring, MD. UE; Odzyskany z: cameochemicals.noaa.gov.
16. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). CAMEO Chemicals. (2017). Arkusz danych grupy reaktywnej. Kwasy, silnie utleniające. Silver Spring, MD. UE; Odzyskany z: cameochemicals.noaa.gov.
17. Oelen, W. (2011) Kwas siarkowy 96 procent ekstra czysty. Odzyskane z: wikipedia.org.
18. Oppenheim, R. (1890). Schwefelsäurefabrik nach dem Bleikammerverfahren in der zweiten Hälfte des 19. Lehrbuch der Technischen Chemie. Odzyskane z: wikipedia.org.
19. Priesner, C. (1982) Johann Christian Bernhardt und die Vitriolsäure, w: Chemie in unserer Zeit. . Odzyskane z: wikipedia.org.
20. Stephanb (2006) Siarczan miedzi. Odzyskane z: wikipedia.org.
21. Stolz, D. (1614) Alchemiczny diagram. Theatrum Chymicum Źródło: wikipedia.org.
22. Wikipedia, (2017). Kwas siarkowy. Odzyskane z: wikipedia.org.
23. Wikipedia, (2017). Kwas Siarkowy. Odzyskane z: wikipedia.org.
24. Wikipedia, (2017). Bleikammerverfahren. Odzyskane z: wikipedia.org.
25. Wikipedia, (2017). Proces kontaktu. Odzyskane z: wikipedia.org.
26. Wikipedia, (2017). Proces w komorze ołowianej. Odzyskane z: wikipedia.org.
27. Wikipedia, (2017). Oleum. Odzyskane z: https://en.wikipedia.org/wiki/Oleum
28. Wikipedia, (2017). Oleum. Odzyskane z: https://es.wikipedia.org/wiki/%C3%93leum
29. Wikipedia, (2017). Tlenek siarki Odzyskane z: wikipedia.org.
30. Wikipedia, (2017). Proces Vitriol. Odzyskane z: wikipedia.org.
31. Wikipedia, (2017). Dwutlenek siarki. Odzyskane z: wikipedia.org.
32. Wikipedia, (2017). Trójtlenek siarki. Odzyskane z: wikipedia.org.
33. Wikipedia, (2017). Kwas Siarkowy. Odzyskane z: wikipedia.org.
34. Wikipedia, (2017). Vitriolverfahren. Odzyskane z: wikipedia.org.
35. Wright, J. (1770) The Alchymist, In Search of the Philosopher's Stone, Discovers Phosphorus i modli się o pomyślne zakończenie swojej operacji, jak to było w zwyczaju starożytnych astrologów astrologów. Odzyskane z: wikipedia.org.