DORADILLA: CHARAKTERYSTYKA, SIEDLISKO, UPRAWA I ZASTOSOWANIA - BIOLOGIA - 2025

Złoty doradilla (Ceterach officinarum) lub śledzionka skalna L. jest mała Fern należące do rodziny Aspleniaceae. Charakteryzuje się zacienionym lub oświetlonym środowiskiem skalistym, jest gatunkiem łatwym do rozróżnienia ze względu na obfite zrazikowe liście o jasnozielonym kolorze na górnej stronie i złotobrązowym na spodzie.

Pochodzi z Europy i Afryki Północnej, żyje w szczelinach skalnych, ścianach i ścianach, głównie na skałach wapiennych. Rzeczywiście, rośnie na glebach wapiennych i zacienionych środowiskach o określonych warunkach temperatury i wilgotności.

Doradilla (Ceterach officinarum). Źródło: © Hans Hillewaert

W zależności od regionu lub zastosowania rzemieślniczego ma różne nazwy, znane jako adoradilla, doradilla, dorada, doraílla, doradillo, golden capilera lub dorailla herb. A także ceterach, miłorząb, scolopendria, złotą trawę, srebrną trawę, ormabelarra, łamacz kamieni, pulmonaria, pulipodio, sardineta, herbatę bravío, złotą trawę lub morenilla stringer.

W warunkach niskiej wilgotności doradilla zwija się, odsłaniając łuski lub blady na spodniej stronie liści. Te złote struktury odbijają światło i pełnią funkcję chroniącą sori przed upałem, stąd ich nazwa „doradilla”.

W porze suchej, kiedy dorada zwija się, przybiera kruchy i suchy wygląd, pozostając przez długi czas w stanie uśpienia. Jednak gdy nadejdą deszcze, roślina nawadnia się, odzyskuje turgor, a jej zielony kolor zacznie świecić.

Na poziomie ekologicznym gatunek Ceterach officinarum jest doskonałym wskaźnikiem zapotrzebowania ekosystemu na wodę. Rzeczywiście doradilla cierpi na poikilohydria, czyli brakuje jej mechanizmu regulującego zawartość wody i zapobiegającego wysychaniu.

Z drugiej strony gatunek ten zawiera szereg wtórnych metabolitów, takich jak garbniki, kwasy fenolowe, flawonoidy, ksantony i rozpuszczalne krzemiany. Związki te mają różne właściwości lecznicze, tradycyjnie używane jako diuretyki, łagodzące choroby wątroby i nerek, a także tonizujące i piersiowe.

Charakterystyka ogólna

Morfologia

- Gatunek: Ceterach officinarum Willd.

Synonimia

- Asplenium ceterach L.

- Ceterach officinarum subsp. officinarum Willd.

- Ceterach officinarum Willd.

- Ceterach vulgare var. crenatum Samp.

- Ceterach vulgare Druce.

Etymologia

- Ceterach: nazwa rodzaju pochodzi od greckiego „satiray”, co oznacza doradilla.

- officinarum: specyficzny epitet pochodzi od łacińskiego „office, -ae”, co oznacza „laboratorium” i odnosi się do jego leczniczych i leczniczych właściwości.

Szczegół spodniej strony liści doradilla. Źródło: Bernd Haynold

Siedlisko i dystrybucja

Dorilla pochodzi z Europy Środkowo-Zachodniej, w tym z basenu Morza Śródziemnego, Półwyspu Iberyjskiego, Balearów i Bliskiego Wschodu. Jego naturalne środowisko znajduje się między pęknięciami w skałach, suchych ścianach lub klifach, na wapiennych podłożach z cienkimi warstwami ziemi.

Rzeczywiście, rośnie wzdłuż pęknięć lub szczelin skał i sprzączek, na ogół pochodzenia wapiennego. Znajduje się na wysokości od 0 do 2700 m n.p.m., w miejscach chłodnych i zacienionych, choć jest gatunkiem odpornym na nasłonecznienie.

Ceterach officinarum należy do klasy Asplenietea trichomanis lub grupy roślin skalnych żyjących na obszarach skalistych i otrzymujących bezpośredni deszcz. Większość z tych gatunków składa się z kamefitów, geofitów lub hemikryptofitów, takich jak trichomanes Asplenium, Phagnalon saxatile i Sedum dasyphyllum.

Dorilla dostosowuje się do warunków wysokiej temperatury i silnego nasłonecznienia w bardzo gorących miejscach. Wymaga również gleb suchych, lekko kwaśnych i ubogich w azot, pochodzenia wapiennego, z dużą zawartością węglanu wapnia.

Doradilla w swoim naturalnym środowisku. Źródło: Bernd Haynold

Kultura

Chociaż doradilla jest gatunkiem rosnącym w niegościnnych środowiskach, takich jak niedostępne szczeliny skalne na zboczach, można ją uprawiać. W rzeczywistości jego rozmnażanie można przeprowadzić bez problemów w ogrodach i na obszarach skalistych tylko wtedy, gdy zostaną zachowane podstawowe warunki jego naturalnego siedliska.

Gatunek ten rośnie na glebach o konsystencji piaszczystej lub gliniasto-piaszczystej, o dobrym drenażu i stałej wilgotności. W rzeczywistości najlepsze wyniki uzyskuje się na glebach o zasadowym pH pochodzenia wapiennego i dużej zawartości soli mineralnych.

Komercyjne rośliny doradilla wymagają pośredniego podlewania, które stara się utrzymać stałą wilgotność podłoża. Rzeczywiście, należy zadbać o takie czynniki, jak temperatura, ryzyko, wilgotność środowiska, promieniowanie słoneczne, tekstura podłoża i warunki odżywcze.

Krytycznym aspektem jest częstotliwość nawadniania, ponieważ chociaż należy utrzymywać stałą wilgotność, należy unikać nasiąkania wodą. Doradilla jest podatna na podmokłe podłoże, a plantacja musi mieć dobry drenaż, w przeciwnym razie wpłynie to na system korzeniowy.

W stosunku do wymagań oświetleniowych nie jest bardzo wymagający pod względem warunków zacienienia. W zasadzie można ją montować w warunkach półcienistych do pełnego nasłonecznienia, oba warunki nie wpływają negatywnie na jej prawidłowy rozwój.

Dla tej uprawy ważne są względne poziomy wilgotności i temperatury, przy odpowiednich zakresach wilgotności 85-95% i do 12-15 ºC zimą. Rzeczywiście, wilgotność otoczenia jest krytyczna, ponieważ w suchym środowisku liście mają tendencję do opadania i przybierania suchego wyglądu.

Rozmnażanie tego gatunku odbywa się za pomocą pędów lub dzielenia sadzonek, już na początku wiosny. Wymagania nawozowe są minimalne, które można uzupełnić nawozem organicznym lub dolistnym.

Przycinanie konserwacyjne i sanitarne jest wygodne, aby uniknąć występowania szkodników lub chorób. Do uprawy w doniczkach zaleca się przycinanie konserwacyjne, aby spowolnić wzrost i pobudzić rozwój bardziej energicznych liści.

Grupa doradillas. Źródło: Pauline Eccles

Aplikacje

Leczniczy

Doradilla zawiera różne substancje czynne, takie jak kwasy organiczne, garbniki czy śluzy, które nadają jej określone właściwości lecznicze i lecznicze. W rzeczywistości przypisuje się mu właściwości ściągające, moczopędne i trawienne przyjmowane jako napar z liści trzy razy dziennie.

Tradycyjnie jest stosowany jako środek przeciwkaszlowy, żółciopędny, moczopędny, hipotensyjny, hipowiskozowy i tonik ogólny. Zalecany jest również przy zabiegach wymagających zwiększonego oddawania moczu lub schorzeń układu moczowo-płciowego, takich jak zapalenie pęcherza, skąpomocz, zapalenie cewki moczowej czy kamica moczowa.

Z drugiej strony jego przyjmowanie przyczynia się do regulacji zaburzeń związanych z nadciśnieniem tętniczym, hiperurykemią, hiperazotemią, dną moczanową, obrzękami i zatrzymaniem płynów. Jest również stosowany w profilaktyce miażdżycy, zapalenia oskrzeli, dyskinezy dróg żółciowych, problemów z nerkami, kaszlu, przeziębienia, grypy i przeziębienia.

Jedno z jego głównych zastosowań występuje podczas leczenia porodu, gdyż przyczynia się do mniejszego przyjmowania leków. Świeże lub wysuszone liście gotuje się w wodzie przez 5 minut, wypija do szklanki trzy razy dziennie lub stosuje jako kąpiel nasiadową.

Skuteczny tonik na dolegliwości piersiowe lub środek na kaszel wytwarza się gotując 30 gramów liści na litr wody. Podgrzewaj przez 20 minut, pozwól mu odpocząć i przefiltruj. Następnie pije się go na gorąco z kroplami cytryny i słodzi miodem.

Tonik ten skutecznie wzmacnia również nastrój po okresach rekonwalescencji, poprawia ogólną kondycję organizmu i łagodzi zmęczenie.

Doradilla w stanie uśpienia lub odwodnienia. Źródło: BerndH

Napój alkoholowy

W niektórych regionach Półwyspu Iberyjskiego, np. W Katalonii i na Balearach, na bazie doradilli przyrządza się napój alkoholowy lub „zioła”. Sposób przygotowania polega na marynowaniu świeżych liści doradilli w brandy, z dodatkiem anyżu, wytłoków, zielonych orzechów włoskich lub kopru włoskiego.

Kosmetyka

Tradycyjnie w Aragonii do mycia i wzmacniania włosów używano świeżej doradilli zmieszanej z popiołem. Na Balearach, głównie na Majorce, wywar ten służy do rozjaśniania koloru włosów.

Zastosowania rekreacyjne

W tradycyjnych grach wielu regionów iberyjskich chłopcy i dziewczęta nadają nazwę „sardineta” liściom doradilla, a konkretnie liściom podzielonym na małe części, używanym podczas zabawy w „małą kuchnię”.

Przeciwwskazania

Nie ma wzmianki o toksyczności któregokolwiek z fitochemicznych składników doradilla, ani nie ma doniesień o skutkach ubocznych lub przeciwwskazaniach. Nie zaleca się jednak jego podawania kobietom w ciąży, karmiącym, małym dzieciom czy pacjentom z chorobami przewlekłymi.

Bibliografia

1. Carrió, E., Garnatje, T., Parada, M., Rigat M. and Vallès, J. (2014) Ceterach officinarum Willd. Hiszpański spis tradycyjnej wiedzy związanej z różnorodnością biologiczną.
2. Ceterach officinarum. (2019). Wikipedia, wolna encyklopedia. Odzyskane na: es.wikipedia.org
3. Doradilla (Ceterach officinarum) (2019) Atlantycki Ogród Botaniczny. Odzyskane w: botanico.gijon.es
4. Rivas-Martínez, S. i współautorzy. (2011) Asplenietea trichomanis. Mapa serii, geoserii i geopermaserii roślinności w Hiszpanii. Pamięć potencjalnej mapy roślinności Hiszpanii.
5. Współtwórcy Wikipedii. (2019). Asplenium ceterach. W Wikipedii, wolna encyklopedia. Odzyskane na: en.wikipedia.org
6. Živković, S., Skorić, M., Šiler, B., Dmitrović, S., Filipović, B., Nikolić, T., & Mišić, D. (2017). Charakterystyka fitochemiczna i potencjał antyoksydacyjny paproci rdzawej (Asplenium ceterach L.). Lekovite sirovine, 37, 15–20.