PARADYGMAT BADAŃ SOCJOKRYTYCZNYCH: HISTORIA, CHARAKTERYSTYKA - FILOZOFIA - 2025

Sociocritical paradygmat w badaniach jest jednym z czterech głównych modeli badań, wraz z pozytywistycznego paradygmatu, historycznej hermeneutyki i wysokości. W szczególności paradygmat socjokrytyczny wyłonił się w odpowiedzi na pozytywistę, promując indywidualne działanie i refleksję.

Głównym celem paradygmatu społeczno-krytycznego jest wizja przeszłości w sposób racjonalny i obiektywny, w taki sposób, aby przezwyciężyć wszystkie wynikające z niej ograniczające idee. Promowała go przede wszystkim tzw. Szkoła frankfurcka, której największymi przedstawicielami byli m.in. Theodor Adorno i Max Horkheimer.

Max Horkheimer i Theodor Adorno, najwięksi przedstawiciele paradygmatu socjokrytycznego

Twórcy tego modelu myślenia chcieli lepiej zrozumieć, jak społeczeństwo wpływa na zachowania jednostek, aby dokonać zmian w naszym sposobie życia. Starał się także zrozumieć człowieka bez popadania w redukcjonizm i konformizm, jak w ujęciu pozytywistycznym.

Historia paradygmatu socjokrytycznego

Paradygmat socjokrytyczny, zwany także teorią krytyczną, jest nurtem myślowym, który nadaje wielką wagę analizie kultury i społeczeństwa poprzez zastosowanie odkryć nauk społecznych. W ten sposób intencją prądu było uwolnienie ludzi od okoliczności, w których żyli.

Teoria krytyczna pojawiła się po raz pierwszy wraz ze szkołą frankfurcką, filozofią neomarksistowską, która pojawiła się w Niemczech w latach trzydziestych XX w. Opierając się na ideach Marksa i Freuda, paradygmat socjokrytyczny uważał, że ideologie są główną przeszkodą w wyzwolenie człowieka.

Głównymi przedstawicielami szkoły frankfurckiej byli Theodor Adorno, Herbert Marcuse, Erich Fromm i Marx Horkheimer. Jego idee, mimo że nie były szeroko znane ogółowi społeczeństwa, zostały przekazane i mają względne znaczenie w dziedzinie nauk społecznych.

Chociaż w zasadzie powstały jako kolejny nurt marksizmu i komunizmu, teoria krytyczna szybko zdała sobie sprawę z wagi ich idei zarówno w badaniach, jak i w komunikacji ze społeczeństwem.

Ze względu na przekonanie, że wszystko jest determinowane przez społeczeństwo, w którym to się dzieje, krytyczni badacze w latach 60. i 70. uznali, że obiektywne poznanie rzeczywistości nie jest możliwe.

Dlatego przyjęli jakościowy system badań, oparty bardziej na dogłębnym zrozumieniu każdej sytuacji niż na znajdowaniu wzorców i systemów przyczyn i skutków.

Od tego czasu najbardziej wpływowym myślicielem teorii krytycznej jest Jürgen Habermas, który broni takich idei, jak podmiotowość komunikacji. Wprowadził także pojęcie „nauki rekonstrukcyjnej”, próbę zmieszania podmiotowości nauk społecznych z obiektywizmem tego, co czyste.

Początkowy fundament marksistowski

Idee założycieli szkoły frankfurckiej, pierwszych zwolenników teorii krytycznej, opierały się w zasadzie na marksizmie. Ze względu na odrzucenie istniejących w społeczeństwie idei kapitalistycznych, ale także klasycznych systemów komunistycznych, myśliciele ci próbowali znaleźć alternatywę dla obu.

Innym z jego głównych pomysłów było odrzucenie pozytywizmu, materializmu i determinizmu, nurtów filozoficznych, które były wówczas najpowszechniej akceptowane. W tym celu starali się powrócić do bardziej klasycznych systemów myślowych, takich jak krytyczna filozofia Kanta czy niemiecki idealizm Hegla.

Główne cechy

Wizja kultury jako przyczyny nierówności

Myśliciele szkoły frankfurckiej, opierając się na teoriach marksistowskich, uważali, że wszelkie nierówności między ludźmi należy tłumaczyć raczej społeczeństwem, w którym żyją, a nie indywidualnymi różnicami.

Było to sprzeczne z kilkoma dominującymi wówczas prądami psychologicznymi, takimi jak teorie inteligencji czy osobowości.

Z uwagi na przekonanie, że to kultura tworzy nierówności, zwolennicy paradygmatu społeczno-krytycznego uważali, że konieczna jest zmiana dyskursu społecznego, aby osiągnąć absolutną równość między ludźmi i klasami. Na przykład badacze koncentrują się na kwestiach takich jak rasa, płeć, orientacja seksualna i narodowość.

Niektórzy badacze tego nurtu odrzucają idee sprzeczne z tym sposobem myślenia, jak np. Anatomiczne różnice w mózgach mężczyzn i kobiet.

Twierdzą, że nie można poznać obiektywnej rzeczywistości i że zamiast tego cała nauka pozostaje pod silnym wpływem kultury, w której została stworzona. To jest forma naukowego subiektywizmu.

Relatywizm

Oprócz nauki paradygmat społeczno-krytyczny promuje także relatywizm w innych dziedzinach wiedzy. Na przykład w socjologii krytycznej jedną z dominujących idei jest potrzeba porzucenia wszystkich starożytnych tradycji i stylów życia ze względu na ich toksyczność.

W ten sposób powstaje tzw. Postmodernizm: niemożność odkrycia prawdy o każdej sytuacji z powodu wpływów, jakie wywiera na nie społeczeństwo.

Wręcz przeciwnie, badacze kierujący się paradygmatem społeczno-krytycznym skupiają się na badaniu zjawisk, takich jak język czy symbole, które pozwalają na badanie subiektywnych prawd ludzi.

W ten sposób koncentrują się bardziej na badaniach jakościowych - które pozwalają dogłębnie poznać zjawisko - niż na badaniach ilościowych.

Krytyka zachodniej cywilizacji

Ze względu na przekonanie, że tradycyjna kultura jest przyczyną wszelkich równości i niesprawiedliwości, socjokrytyczni teoretycy paradygmatu uważają, że zachodnie społeczeństwo jest opresyjnym systemem, który powoduje wiele problemów.

Z powodu odrzucenia idei kapitalistycznych pierwsi uczeni ze Szkoły Frankfurckiej uważali, że eksploatacja zasobów w zamian za pieniądze była aktem przemocy i przeciwko wolności ludu. Z tego powodu jego idee były bliższe ideom komunistów.

Jednak po obejrzeniu skutków komunizmu w byłym Związku Radzieckim krytyczni teoretycy zdecydowali, że należy najpierw edukować ludność za pomocą symboli kulturowych, aby akceptowali idee marksistowskie.

Z tego powodu odrzucali wszystkie zachodnie tradycje, odrzucając je jako szkodliwe i chwalili idee takie jak wielokulturowość i globalizacja.

Przykłady zastosowań paradygmatu socjokrytycznego

Na studiach z zakresu edukacji ekologicznej

Paradygmat społeczno-krytyczny został wykorzystany w edukacji ekologicznej, ponieważ stara się poznać realia środowiskowe w sposób praktyczny i na podstawie tej wiedzy sprzyja refleksji i pozytywnym działaniom ze strony ucznia.

W nauczaniu naukowym

Na polu nauki jest też miejsce na paradygmat społeczno-krytyczny, ponieważ dzięki temu można podejść do eksperymentowania i generować przemiany społeczne z refleksji nad badanymi zjawiskami.

W medycynie

Głównym przedmiotem studiów medycznych jest człowiek. Podejście społeczno-krytyczne ma fundamentalne znaczenie w naukach medycznych, ponieważ wszystkie badania w tej dziedzinie muszą mieć na celu zapewnienie dobrostanu fizycznego, a co za tym idzie, społecznego. Wizja społeczna staje się siłą napędową praktyki lekarskiej.

Bibliografia

1. „Teoria krytyczna” w: Wikipedia. Pobrane: 22 lutego 2018 z Wikipedii: en.wikipedia.org.
2. „Marksizm kulturowy” w: Metapedia. Pobrane: 22 lutego 2018 z Metapedia: en.metapedia.org.
3. „Szkoła Frankfurcka” w: Wikipedia. Pobrane: 22 lutego 2018 z Wikipedii: en.wikipedia.org.
4. „Paradygmat socjokrytyczny” w: Acracia. Pobrane: 22 lutego 2018 z Acracia: acracia.org.
5. „Kulturoznawstwo” w: Wikipedia. Pobrane: 22 lutego 2018 z Wikipedii: en.wikipedia.org.