ODONTOGENEZA: STADIA I ICH CHARAKTERYSTYKA - ANATOMIA I FIZJOLOGIA - 2025

Odontogenezy lub odontogenia jest procesem, w którym rozwijać się zęby. Rozpoczyna się pojawieniem się blaszki zębowej, około szóstego lub siódmego tygodnia ciąży.

Podstawowa warstwa wyściółki nabłonkowej jamy ustnej, pochodząca z ektodermy, namnaża się od szóstego tygodnia rozwoju embrionalnego i tworzy „pasmo” w kształcie podkowy, zwane blaszką zębową. Ta blaszka rozwija się zarówno w górnej, jak i dolnej kości szczęki.

Pierwsze mleczne zęby dziecka (Źródło: Chrisbwah za pośrednictwem Wikimedia Commons)

Po utworzeniu tej blaszki zębowej komórki na dolnej powierzchni pasma doświadczają wzrostu ich aktywności mitotycznej i powstają wgłębienia, które są wprowadzane do leżącej poniżej mezenchymu. W każdej szczęce znajduje się 10 pędów.

Pąki te są zawiązkami ektodermalnych składników zębów zwanych zawiązkami zębów, które inicjują pączkowanie w rozwoju zębów. Dalszy rozwój każdego pąka jest podobny, ale asynchroniczny i będzie odpowiadał kolejności, w jakiej kiełkują ząb każdego dziecka.

Od tego momentu odontogeneza dzieli się na trzy etapy: pączek (pączek), czapka (czapka) i dzwon (dzwon). Na tych etapach zachodzi zarówno morfologiczne, jak i histologiczne zróżnicowanie narządu zębowego.

W człowieku w czasie swojego istnienia będzie miał dwie grupy zębów. Najpierw 20 zębów „mlecznych”, tymczasowych lub mlecznych, które później zostaną wymienione. W wieku dorosłym będzie miał już zęby stałe, a dokładnie 32. Zarówno uzębienie mleczne, jak i stałe są równomiernie rozmieszczone w obu szczękach.

Zęby mają różne cechy morfologiczne, różną liczbę korzeni i różne funkcje.

Etapy odontogenezy i jej charakterystyka

Etapy rozwojowe odontogenezy to pączkowanie lub pączkowanie, faza czapeczki lub korony, faza dzwonu i przystawki, tworzenie korzenia oraz tworzenie się więzadła przyzębia i powiązanych struktur.

Etap pączkowania

Etap pączkowania lub pączkowania rozpoczyna się wkrótce po rozwinięciu się blaszki zębowej, kiedy 10 zawiązków lub wgłębień dolnej lub głębszej warstwy blaszki zębowej rozmnaża się w każdej szczęce. 10 pąków pojawia się w górnej szczęce i 10 pąków żuchwy.

Faza pączkowania rozwija się między siódmym a ósmym tygodniem rozwoju wewnątrzmacicznego i stanowi pierwsze wkroczenie nabłonka do ektomezenchymu. Na tym etapie proces różnicowania histologicznego jeszcze się nie rozpoczął.

Sąsiednie komórki mezenchymalne (pochodzące z grzebienia nerwowego) zaczynają kondensować wokół proliferacji ektodermalnej, tworząc to, co później rozwinie się jako brodawka zębowa.

W kierunku tylnej części szczęki i żuchwy blaszka zębowa nadal się rozrasta i tworzy kolejną lub ostateczną blaszkę, z której powstają zawiązki zębów stałych, które nie mają tymczasowych poprzedników i są pierwszy, drugi i trzeci trzonowiec. (Łącznie 12 zębów trzonowych lub zębów dodatkowych).

Etap korony

Faza korony lub kapelusza charakteryzuje się wzrostem nabłonka w postaci kapelusza lub kapelusza, który znajduje się na szczycie kondensacji ektomezenchymalnej i który utworzy tak zwany narząd szkliwa. Na tym etapie narząd szkliwa ma trzy warstwy komórek.

Kondensacja ektomezenchymalna narasta i tworzy rodzaj balonu, z którego powstaje zębina i miazga zębowa. Część skondensowanej ektomezenchymu, która otacza brodawkę i otacza narząd szkliwa, utworzy pęcherzyk lub worek zębowy, który następnie utworzy podporowe tkanki zęba.

Narząd szkliwa tworzy szablon domniemanego zęba, to znaczy przyjmuje postać siekacza, trzonowca lub kła. Proces ten jest kontrolowany przez wysunięcie się ze szkliwa, niezróżnicowanych komórek nabłonka w postaci skupiska, które stanowią jedno z ośrodków sygnałowych morfogenezy zębów.

Komórki guzka szkliwa syntetyzują i uwalniają szereg białek w określonych odstępach czasu. Wśród tych białek znajdują się morfogenne białka kości BMP-2, BMP-4 i BMP-7 oraz czynnik wzrostu fibroblastów 4 (FGF-4).

Te białka indukujące pełnią funkcję guzków zębów, a do tego komórki mostu wymagają obecności naskórkowego czynnika wzrostu (EGF) i FGF-4. Po utworzeniu guzka zębowego EGF i FGF-4 znikają, a komórki guzka szkliwa obumierają.

Zdjęcie rentgenowskie przedstawiające ząb mleczny i koronę zęba stałego (35,36,37) (źródło: Nizil Shah za pośrednictwem Wikimedia Commons)

Zbiór utworzony przez brodawkę zębową i narząd szkliwa nazywany jest zarodkiem zęba. Na tym etapie rozwoju gruby, lity sznurek komórek nabłonkowych pojawia się głęboko w stosunku do ektomezenchymu, zwany blaszką zastępczą.

W tej blaszce rozwiną się pąki lub pąki, które są prekursorami zębów zastępczych, które następnie zastąpią rozwijające się zęby mleczne.

Etap dzwonkowy i apozycyjny

Ten etap rozwija się około trzeciego miesiąca życia wewnątrzmacicznego. Histologicznie jest rozpoznawany, ponieważ narząd szkliwa uzyskuje ostateczną konformację z czterema warstwami komórkowymi: zewnętrznym nabłonkiem szkliwa, siateczką gwiazdową, warstwą pośrednią i wewnętrznym nabłonkiem szkliwa.

Cechą charakterystyczną tego etapu jest wygląd warstwy pośredniej narządu szkliwa. Jest to etap różnicowania morfologicznego i różnicowania histologicznego. Proste komórki płaskonabłonkowe w wewnętrznym nabłonku szkliwa przekształcają się w wytwarzające szkliwo komórki kolumnowe zwane ameloblastami.

Bardziej obwodowe komórki brodawki zębowej różnicują się i tworzą cylindryczne komórki wytwarzające zębinę zwane odontoblastami. W wyniku różnicowania się ameloblastów i odontoblastów zaczyna się tworzyć zębina i szkliwo.

Zębina i szkliwo stykają się ze sobą i to połączenie nazywa się połączeniem zębina-szkliwo (DEJ). Mówi się wtedy, że ząb znajduje się w apozycyjnym stadium odontogenezy. W procesie tworzenia zębiny odontoblasty emitują wydłużenia, które są wynikiem UDE.

Te wypustki tworzą wypustki cytoplazmatyczne zwane procesami odontoblastycznymi, które są otoczone zębiną, a następnie opuszczają przestrzeń, aby utworzyć kanalik zębinowy.

Ameloblasty również oddalają się od DEU i tworzą tak zwany proces Tomes. Ameloblasty wydzielają macierz szkliwa, która kurczy swoją część wierzchołkową, tworząc proces Tomes.

Ta strefa skurczu jest następnie rozszerzana przez tworzenie większej ilości macierzy szkliwa, a proces jest powtarzany sukcesywnie, aż macierz szkliwa nie jest już wytwarzana. W miarę zwapnienia macierzy zębiny i formowania się zębiny ostatecznej proces zwapnienia rozciąga się na macierz szkliwa i szkliwo jest kształtowane.

Tworzenie korzeni

Po utworzeniu szkliwa i zębiny korony proces odontogenny, począwszy od zarodka zęba, przechodzi do etapu korzeni. Nabłonki wewnętrzne i zewnętrzne narządu szkliwa wydłużają się i tworzą rodzaj „rękawa”, który nazywany jest nabłonkową powłoką korzenia Hertwigi (VERH).

Najbardziej zewnętrzne komórki brodawki korzeniowej ulegają różnicowaniu i stają się odontoblastami, które inicjują tworzenie macierzy zębiny korzeniowej. Kiedy to się dzieje, VERH wydłuża się i zaczyna rozpadać się w pobliżu części wierzchołkowej.

W wyniku tego procesu powstają perforacje, przez które niektóre komórki ektomezenchymalne woreczka zębowego migrują i różnicują się w cementoblasty. Komórki te zaczynają syntetyzować i uwalniać macierz cementu, która następnie ulega zwapnieniu i tworzy cement dentystyczny.

W miarę jak korzeń się wydłuża, zbliża się do korony i ostatecznie kiełkuje w jamie ustnej.

Więzadło przyzębia, pęcherzyki i dziąsła

Więzadło przyzębia to kolagenowa tkanka łączna, która mocuje i zawiesza ząb w zębodole. To więzadło znajduje się w przestrzeni między cementem korzeniowym a zębodołem kostnym. Jest to obszar bogato unerwiony.

Wyrostek zębodołowy to zagłębienie lub kostna dziura w kości szczęki i żuchwy, w której znajduje się każdy korzeń zęba. Dziąsło jest przymocowane do powierzchni szkliwa przez nabłonek płaskonabłonkowy w kształcie klina zwany nabłonkiem łącznikowym.

Bibliografia

1. Gartner, LP i Hiatt, JL (2010). Zwięzła książka histologiczna. Elsevier Health Sciences.
2. Golonzhka, O., Metzger, D., Bornert, JM, Bay, BK, Gross, MK, Kioussi, C., & Leid, M. (2009). Ctip2 / Bcl11b kontroluje tworzenie się ameloblastów podczas odontogenezy u ssaków. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106 (11), 4278-4283.
3. Gonzalo Feijoó García (2011) Chronologia odontogenezy zębów stałych u dzieci z Madrytu: zastosowanie do oceny wieku zębowego. Uniwersytet Complutense w Madrycie Wydział Stomatologii Katedra Profilaktyki, Stomatologii Dziecięcej i Ortodoncji. ISBN: 978-84-694-1423-1
4. Langman, J. (1977). Embriologia medyczna. Williams and Wilkins, Baltimore, MD.
5. Slavkin, HC, & Bringas Jr, P. (1976). Interakcje nabłonkowo-mezenchymiczne podczas odontogenezy: IV. Morfologiczne dowody na bezpośrednie heterotypowe kontakty komórka-komórka. Biologia rozwojowa, 50 (2), 428-442.