TEORIA KRYTYCZNA: CECHY, PRZEDSTAWICIELE I ICH IDEE - FILOZOFIA - 2025

Teoria krytyczna jest szkoła myślenia, że na podstawie nauk humanistycznych i społecznych, ocenia i sędziów wydarzeń społecznych i kulturalnych. Narodził się z filozofów, którzy byli częścią Szkoły Frankfurckiej, znanej również jako Instytut Badań Społecznych.

Filozofowie ci są konfrontowani z tradycyjną teorią, która kieruje się ideałami nauk przyrodniczych. Zamiast tego teoria krytyczna kładzie normatywne i opisowe podstawy dla badań społecznych, których celem jest zwiększenie wolności i zmniejszenie dominacji istot ludzkich.

Max Horkheimer i Theodor Adorno

Ta teoria jest częścią materialistycznej filozofii historii, a także analizy przeprowadzanej za pomocą specjalistycznych nauk w celu wygenerowania interdyscyplinarnego dochodzenia. Z tego powodu początkowo był związany z badaniami socjologicznymi i filozoficznymi, później skupił się na działaniach komunikacyjnych i krytyce literackiej.

Należy jednak zauważyć, że z biegiem czasu teoria ta rozszerzyła się na inne nauki społeczne, takie jak m.in. edukacja, językoznawstwo, psychologia, socjologia, semiotyka, ekologia.

Pochodzenie

Teoria krytyczna wywodzi się ze szkoły frankfurckiej w 1920 roku. Jej ideologiem jest Max Horkheimer, który twierdzi, że teoria ta musi dążyć do wyzwolenia człowieka z niewolnictwa. Ponadto musi pracować i wywierać wpływ, aby stworzyć świat, w którym człowiek ma zaspokajane jego potrzeby.

Stanowisko to jest sformułowane w neomarksistowskiej analizie sytuacji kapitalistycznej w Niemczech Zachodnich, ponieważ kraj ten wszedł w okres, w którym rząd interweniował w gospodarce, mimo że istniała wyraźna dominacja rozwijających się monopoli.

Dlatego szkoła frankfurcka przyjrzała się doświadczeniom Związku Radzieckiego. Jednak z wyjątkiem rosyjskich kontekstów agrarnych, w pozostałych krajach uprzemysłowionych proletariat nie promował żadnej rewolucji, jak twierdził Marks.

To jest powód, dla którego lewicowi intelektualiści znaleźli się na rozdrożu: albo utrzymywali obiektywne, autonomiczne i wolne od kompromisów myślenie, albo odpowiadali na polityczne i społeczne zaangażowanie bez angażowania się w żadną partię.

Pesymizm wygnania

W 1933 roku, kiedy Hitler i narodowy socjalizm doszli do władzy w Niemczech, szkoła przeniosła się na Columbia University w Nowym Jorku. Od tego momentu rozpoczął się zwrot w kierunku tego, co Frankenberg rozwinął jako „pesymistyczną filozofię historii”.

W tym pojawia się temat alienacji gatunku ludzkiego i jego urzeczowienia. Stamtąd obszar badań przenosi się ze społeczeństwa i kultury niemieckiej na amerykańską.

Jednak wydawało się, że teoria krytyczna jako szkoły dobiega końca. Adorno i Horkheimer wrócili do Niemiec, a konkretnie na Uniwersytet we Frankfurcie, podczas gdy inni członkowie, tacy jak Herbert Marcuse, zostali w Stanach Zjednoczonych.

To Jünger Habermas, poprzez filozofię języka, zdołał nadać inny kierunek teorii krytycznej.

cechy

Aby poznać charakterystykę teorii krytycznej, konieczne jest ujęcie jej w dwóch etapach Szkoły Frankfurckiej i jej badań.

Etap pierwszy: krytyczna teoria społeczna

Horkheimer po raz pierwszy sformułował swoją krytyczną teorię w 1937 roku. Jego stanowisko dotyczące poszukiwania spójnych rozwiązań problemów społecznych - od socjologicznych po filozoficzne - jest wspierane przez heterodoksyjny marksizm.

Dlatego odpowiednia teoria krytyczna musi spełniać jednocześnie trzy kryteria: wyjaśnienie, praktyczność i normatywność.

Oznacza to, że to, co jest złe w rzeczywistości społecznej, musi zostać zidentyfikowane, a następnie zmienione. Osiąga się to poprzez ułatwianie norm krytyki, a co za tym idzie, wyznaczanie osiągalnych celów transformacji społecznej. Do połowy lat 30. XX wieku Szkoła Frankfurcka nadawała priorytet trzem obszarom:

Rozwój jednostki

Badania koncentrowały się na przyczynach, które prowadzą do poddawania się jednostek i siły roboczej scentralizowanej dominacji.

Eric Fromm dał odpowiedź, łącząc psychoanalizę z marksistowskimi ideologiami socjologicznymi. Ponadto jego badania nad autorytetem i rodziną pomagają rozwiązać autorytarną teorię osobowości.

Ekonomia polityczna

To Friedrich Pollock analizował ekonomię postliberalnego kapitalizmu. To doprowadziło go do rozwinięcia pojęcia kapitalizmu państwowego, opartego na studiach nad sowieckim komunizmem i narodowym socjalizmem.

Kultura

Analiza ta została oparta na empirycznym badaniu stylów życia i zwyczajów moralnych różnych grup społecznych. Zrewidowano podstawowy schemat marksistowski, opierając się na względnej autonomii, jaką posiada kultura jako nadbudowa.

Etap drugi: kryzys teoretyczny

Na tym etapie szkoła została zmuszona do wygnania i wypracowała pesymistyczny punkt widzenia historycznego. Dzieje się tak dlatego, że poprzez doświadczenie faszyzmu jego członkowie sceptycznie patrzyli na postęp i stracili zaufanie do rewolucyjnego potencjału proletariatu.

Z tego powodu podstawowe tematy tego okresu opierały się na alienacji i urzeczowieniu gatunku ludzkiego. Inną cechą charakterystyczną jest to, że unikali używania terminów takich jak „socjalizm” czy „komunizm”, słów, które zostały zastąpione przez „materialistyczną teorię społeczeństwa” lub „materializm dialektyczny”.

Powodowało to, że szkoła nie była zjednoczona, a także unikała braku teorii, która ją wspiera i pośredniczy między dociekaniem empirycznym a myślą filozoficzną.

Etap trzeci: filozofia języka

Osobą odpowiedzialną za podjęcie teorii krytycznej wobec pragmatyzmu, hermeneutyki i analizy dyskursu był Jürger Habermas.

Habermas umieścił osiągnięcie zrozumienia w języku. W swoich najnowszych badaniach dodał potrzebę przekształcenia języka w podstawowy element reprodukcji życia społecznego, ponieważ służy on odnowie i przekazywaniu tego, co dotyczy wiedzy kulturowej, poprzez procedurę, której celem jest wzajemne zrozumienie.

Przedstawiciele i ich pomysły

Do głównych ideologów i przedstawicieli teorii krytycznej należą:

Max Horkheimer (1895-1973)

Niemiecki filozof i psycholog. W swojej pracy The Traditional Theory and Critical Theory, pochodzącej z 1937 r., Przedstawia podejście tradycyjnych teorii w odniesieniu do problemów społecznych.

To pomaga mu przyjąć perspektywę tego, czym powinna być teoria krytyczna, skupiając ją na przemianie świata, a nie na jego interpretacji.

W swojej książce Critique of Instrumental Reason, wydanej w 1946 roku, Max Horkheimer krytykuje zachodni rozum, ponieważ uważa, że ​​jest on naznaczony logiką dominacji. Dla niego to jest przyczyna, która zadecydowała o jego radykalnej instrumentalizacji.

Jego weryfikacja następuje w ilości środków materialnych, technicznych, a nawet ludzkich, które służą irracjonalnym celom.

Kolejną podstawową kwestią jest relacja między człowiekiem a przyrodą. Horkheimer uważa, że ​​natura jest narzędziem człowieka, a ponieważ nie ma celu w rozumowaniu, nie ma ograniczeń.

Z tego powodu twierdzi, że niszczenie go oznacza szkodzenie sobie, oprócz uznania, że ​​światowy kryzys ekologiczny jest sposobem, w jaki buntowała się natura. Jedynym wyjściem jest pojednanie między subiektywnym a obiektywnym rozumem oraz między rozumem a naturą.

Theodor Adorno (1903-1969)

Niemiecki filozof i psycholog. Krytykuje kapitalizm za uważanie go za odpowiedzialnego za kulturową i społeczną degradację; wspomniana degradacja jest spowodowana siłami, które powracają do kultury i stosunków społecznych jako obiektu handlowego.

Uznaje, że produkcja kulturalna jest związana z aktualnym porządkiem społecznym. Podobnie postrzega irracjonalne myślenie ludzkie, używając jako przykładu dzieł sztuki.

W tym sensie dzieło sztuki stanowi dla Adorno antytezę społeczeństwa. Jest odbiciem realnego świata, wyrażonym językiem artystycznym. Ten język z kolei jest w stanie odpowiedzieć na sprzeczności, na które język pojęciowy nie może odpowiedzieć; Dzieje się tak, ponieważ próbuje znaleźć dokładne dopasowanie między obiektem a słowem.

Koncepcje te skłaniają go do odwoływania się do przemysłu kulturalnego, kontrolowanego przez korporacje medialne.

Przemysł ten wykorzystuje dobra uważane za kulturowe wyłącznie w celu osiągnięcia zysku i czyni to poprzez pionowe relacje z konsumentami, dostosowując swoje produkty do gustu mas, aby wywołać chęć konsumpcji.

Herbert Marcuse (1898-1979)

Herbert Marcuse był niemieckim filozofem i psychologiem, który argumentował, że kapitalizm przyniósł pewien dobrobyt i poprawę standardu życia klasy robotniczej.

Chociaż ta poprawa jest znikoma w stosunku do rzeczywistości, jej skutki są ostateczne, ponieważ w ten sposób zniknął proletariat, a każdy ruch przeciwko systemowi został wchłonięty przez społeczeństwo, dopóki nie zostanie uznany za ważny.

Przyczyną tego pochłaniania jest fakt, że treść ludzkiej świadomości została „fetyszyzowana” przy użyciu koncepcji marksistowskich. Ponadto potrzeby rozpoznawane przez człowieka są fikcyjne. W przypadku Marcuse istnieją dwa rodzaje potrzeb:

-Real, które pochodzą z natury człowieka.

- Fikcyjne, które pochodzą z wyalienowanego sumienia, są produkowane przez społeczeństwo przemysłowe i są zorientowane na obecny model.

Jedynie sam człowiek może je rozróżnić, ponieważ tylko on wie, które z nich są w nim realne, ale ponieważ świadomość jest uważana za wyalienowaną, człowiek nie może dokonać takiej różnicy.

Dla Marcuse alienacja koncentruje się na świadomości współczesnego człowieka, a to oznacza, że ​​nie można uciec od przymusu.

Jürgen Habermas (od 1929)

Jako obywatel Niemiec studiował filozofię, psychologię, literaturę niemiecką i ekonomię. Jego największym wkładem była teoria działania komunikacyjnego. W tym dowodzi, że media kolonizują światy życia, a dzieje się tak, gdy:

-Marzenia i oczekiwania jednostek wynikają z państwowego kanalizowania kultury i dobrobytu.

-Tradycyjne sposoby życia są rozbrojone.

-Role społeczne są dobrze zróżnicowane.

- Praca obca jest odpowiednio wynagradzana czasem wolnym i pieniędzmi.

Dodaje, że systemy te są zinstytucjonalizowane poprzez światowe systemy orzecznicze. Na tej podstawie definiuje komunikatywną racjonalność jako komunikację, która jest zorientowana na osiągnięcie, utrzymanie i przegląd konsensusu, definiując konsensus jako taki, który jest oparty na podlegających krytyce stwierdzeniach słuszności, które są rozpoznawane intersubiektywnie.

Ta koncepcja komunikatywnej racjonalności pozwala na rozróżnienie różnych typów dyskursów, takich jak dyskusyjne, estetyczne, wyjaśniające i terapeutyczne.

Innymi ważnymi przedstawicielami teorii krytycznej w różnych dziedzinach są: Erich Fromm w psychoanalizie, Georg Lukács i Walter Benjamín w filozofii i krytyce literackiej, Friedrich Pollock i Carl Grünberg w ekonomii, Otto Kirchheimer w prawie i polityce, między innymi.

Bibliografia

1. Agger, Ben (1991). Teoria krytyczna, poststrukturalizm, postmodernizm: ich znaczenie socjologiczne. Roczny przegląd socjologii. Tom: 17, str. 105-131. Odzyskany z Annualreviews.org.
2. Agger, Ben; Baldus, Bernd (1999). Krytyczne teorie społeczne: wprowadzenie. Canadian Journal of Sociology, tom 24, nr 3, str. 426-428. Odzyskany z jstor.org.
3. Bohman, James (2005). Krytyczna teoria. Stanford Encyclopedia of Philosophy. plate.stanford.edu.
4. Cortina, Adela (2008). Szkoła Frankfurcka. Krytyka i utopia. Synteza. Madryt.
5. Frankenberg, Günter (2011). Krytyczna teoria. W Akademii. Dziennik Nauki Prawa, rok 9, nr 17, s. 67-84. Odzyskany z right.uba.ar.
6. Habermas, Jurgen (1984). Teoria działania komunikacyjnego. Tom pierwszy: Rozum i racjonalizacja społeczeństwa. Książki Beacon Press. Boston.
7. Habermas, Jurgen (1987). Teoria działania komunikacyjnego. Tom drugi: Lifeworld and System: A Critique of Functionalist Reason. Książki Beacon Press. Boston.
8. Hoffman, Mark (1989). Teoria krytyczna i międzyparadygmat. Debata. W: Dyer HC, Mangasarian L. (red.). Studium stosunków międzynarodowych, s. 60-86. Londyn. Odzyskany z link.springer.com.
9. Horkheimer, Max (1972). Teoria tradycyjna i krytyczna. In Critical Theory: Select Essays (Nowy Jork). Zarys Philipa Turetzky'ego (pdf). Odzyskany z s3.amazonas.com.
10. Kincheloe Joe L. i McLaren, Peter (2002). Ponowne przemyślenie teorii krytycznej i badań jakościowych. facet. V w: Zou, Yali i Enrique Trueba (red.) Ethnography and Schools. Jakościowe podejścia do badania wychowania. Oxford, Anglia.
11. Martínez García, José Andrés (2015). Horkheimer i jego krytyka instrumentalnego rozumu: uwolnienie niezależnej myśli z łańcuchów. Kryteria. Lew. Odzyskany z exerciseisedelcriterio.org.
12. Munck, Ronaldo i O'Hearn, Denis (red.) (1999). Teoria rozwoju krytycznego: wkład w nowy paradygmat. Książki Zeda. Nowy Jork.